Lịch sử phát triển của thang máy có một quá trình dài và đa dạng, bắt đầu từ thời cổ đại cho đến hiện đại. Dưới đây là một tóm tắt về lịch sử phát triển của thang máy:
Thời cổ đại
Các hệ thống vận chuyển dọc đã tồn tại từ thời cổ đại. Những hình thức sơ khai của thang máy có thể được tìm thấy trong các công trình kiến trúc của các nền văn minh cổ đại như Ai Cập cổ đại và La Mã cổ đại. Tuy nhiên, các hệ thống này chủ yếu được sử dụng cho mục đích vận chuyển hàng hóa và không phải là các hệ thống vận chuyển người.
Năm 1743 Louis XV đã cho chế tạo thứ gọi là “ghế bay” để một trong những người tình của mình có thể di chuyển vào phòng của cô ta một cách dễ dàng tại tầng 3 cung điện Versailles (Đúng là từ xưa các bậc đế vương cũng không qua nổi ải mỹ nhân rồi các anh em ^.^). Và tương tự như vậy vị vua này lại tiếp cho chế tạo “chiếc bàn bay” trong lâu đài choisy với đầy đủ thức ăn được được đưa trực tiếp từ phòng bếp lên mỗi khi có tiếng chuông, cho phép nhà vua và những vị khách của mình dùng bữa trong phòng riêng mà không bị gia nhân quấy rầy.
Thế kỷ 19
Đến thế kỷ 19 những chiếc thang máy chạy bằng hơi nước, nước đã xuất hiện nhiều trở thành một mặt hàng kinh doanh. Nhưng lại tồn tại nhược điểm cực kỳ lớn là những sợi dây sử dụng để kéo thang máy rất dễ bị hao mòn, phá hủy trong quá trình sử dụng, nên những chiếc thang máy lúc bấy giờ chưa thật sự được tin dùng để chở người.
Tuy nhiên, một bước đột phá lớn đã xảy ra vào năm 1853, Elisha Graves Otis giải quyết được vấn đề đứt dây khó khăn này của chiếc thang máy đương thời. Khi ông nghiên cứu phát minh ra một thiết bị an toàn cho sự cố đứt dây có tên là “Phanh an toàn” được gắn vào thang máy tạo nên một cuộc cách mạng trong “ ngành vận tải dọc”. Với phanh an toàn Otis, trong trường hợp dây kéo thang máy bị đứt, lò xo sẽ vận hành các chốt trên cabin, buộc chúng vào vị trí với các giá đỡ ở hai bên của trục và treo cabin thang tại chỗ.
Thang máy OTIS (1857)
Thang máy đầu tiên dùng cho công chúng được khánh thành năm 1857 tại New York. Do Elisha Graves OTIS, người Mỹ, chế tạo cho E.V. HAUGHWOUT & Co., một cửa hàng cao 5 tầng ở Broadway. Ông OTIS đã giới thiệu thang máy có thắng đầu tiên tại Nữu Ước năm 1852.THANG MÁY THỦY LỰC (Ascenseur hydraulique) 1867
Léon ÉDOUX (1827 – 1910) thiết bị 2 máy nâng bằng pít-tông thủy lực (appareil élévateur à pistons hydrauliques) chiều cao 21m nhân lúc triển lãm tại PARIS năm 1867. Ông đã đặt tên nó là ASCENSEUR.
Sự xuất hiện thang máy thủy lực được phổ biến ở Hoa Kỳ từ năm 1789, nhanh hơn 20 lần so với máy OTIS năm 1857. Sự phát triển bị hãm bớt lại vì phải đào rất khó khăn những khối hình trụ (cylinder) rất sâu. Tuy nhiên Époux đã thực hiện thang máy cho tháp EIFFEL lên cao 160m năm 1889. DUOLIFT (1984)
Năm 1984, thang máy thủy lực nơi tầng 3 của tháp Eiffel đã thay thế bởi DUOLIFT, một phương pháp không cần đối trọng, do hãng ASCINTER-OTIS. phát minh. Bốn buồng (cabine) có thể vận chuyển 80 hành khách trên 160m với vận tốc 1,8m một giây.
Thang máy điện (1880)
Thang máy điện lần đầu tiên được phát minh bởi công ty SIEMENS & HALSKE cho cuộc triển lãm kỹ nghệ tại Mannheim năm 1880. Nó lên 22m trong 11 phút. Nó đã chuyên chở 8.000 hành khách trong 1 tháng lên đỉnh của lầu quan sát cho khu triển lãm.Thang máy điện đầu tiên lên cao trên 200m được xây dựng tại Nữu Ước năm 1908. Sau đó thang máy điện chạy nhanh nhất được thiết bị cho Sunshine Building ở Nhật bản với vận tốc 36km/h.Từ năm 1993, hãng MITSUBISHI đã chế ra cho một cao tầng ở Nhật một thang máy có vận tốc 45km/h
Thang máy bằng vis (1965)
Thang máy này được phát minh do Émile LETZ người Bỉ (Belgique) và hãng EBEL (huy chương vàng ở Fatima năm 1983), là một sự đổi mới trong cách thức giản dị của nó. Chỉ cần 1 bức tường mang nó, 1 đinh vít gắn vô bức tường, buồng thang máy được gắn vô một đai ốc (ecrou) quay chung quanh vít. Một mô tơ lên và xuống cùng với buồng thang máy. Không cần phòng cho máy móc nên cũng không có ròng rọc, không có trọng, cũng không có đối trọng, nhất là có lối đi cấp kỳ khi bị hư. Loại này duy nhất. Ta thấy ở bệnh viện Rothschild, khách sạn Ritz…
Việt Nam cũng có chiếc thang máy gỗ đầu tiên năm 1929 tại tư dinh của Hứa Bổn Hòa (Chú Hỏa) một trong tứ đại gia của đất Sài Thành lúc bấy giờ. Mà hiện nay là Bảo tàng mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh và chiếc thang máy còn tồn tại và hoạt động bình thường minh chứng cho một giai đoạn lịch sử, một giai thoại huy hoàng của đại gia Sài Thành xưa.
Hiện nay không chỉ Otis mà con có những công ty thang máy khác trên thế giới như KONE, Mitsubishi, Fuji, Nippon, ….. trở thành một phần không thể thiếu đối với các công trình cao tầng. Thang máy trong thế giới hiện đại lại càng phát triển hơn về khả năng và tính ứng dụng: Thang máy bệnh viện, thang máy tải hàng, thang máy tải thực phẩm, thang máy gia đình,….
Từ những bước phát triển ban đầu đến hiện đại, thang máy đã trở thành một phần quan trọng của cuộc sống hàng ngày của chúng ta, mang lại sự tiện ích và tiết kiệm thời gian trong việc di chuyển trong các tòa nhà và công trình xây dựng.
